Tarih önemlidir. Tarihin önemi, sadece geçmişten dersler çıkarmamızdan, ondan birşeyler öğreniyor olmamızdan kaynaklanmaz. Tarihin önemi, bugün ve geleceğin toplumunun kurumlarının sürekliliği yüzünden geçmişe bağlı olmasında yatar. Dün, bugünün ve yarının tercihlerini biçimlendirir. Geçmiş sadece kurumsal evrim öyküsü olarak anlaşılır hale getirilebilir. Kurumları ekonomi kuramına ve iktisat tarihine dahil etmek, bu kuramı ve tarih yazımını geliştirmek için atılması gereken zorunlu adımlardan biridir.

Bu çalışma kurumlar ve kurumsal değişim kuramının ana hatlarını sunuyor. Bu araştırma, son yirmi yıldır dikkatle izlediğim, kurumlar üzerine yapılmış daha eski tarihli çaışmalar dayanıyor olmasına karşın, bu çalışmalra kıyasla siyasi ve ekonomik kurumların doğası ve nasıl değiştikleri konusunu çok daha derinlemesine inceliyor.

Analizin anahtar kavramlarını, kurumların kesin ve net özellikleri, kuruluşlardan nasıl farklı oldukları, işlem ve üretim maliyetlerini nasıl etkiledikleri oluşturuyor. Odak noktasını ise insanlar arasındaki işbirliği, özellikle de Adam Smith'in Ulusların Zenginliği kitabının temel kavramı olan, ekonomide mübadelede kazançların elde edilmesine izin veren işbirlikleri oluşturuyor. Karmaşık mübadeleye işbirlikçi çözümler geliştirilmesine uygun ortamlar yaratan kurumların evrimiyle, ekonomik büyüme sağlanıyor. Doğal olarak, insanlar arasındaki bütün işbirlikleri toplumsal açıdan üretken sonuçlar doğurmuyor; aslında bu çalışma, başarıları açıklamak kadar ekonomik durgunluk ve çöküş yaratan kurumsal çerçeveleri açıklamak üzerinde de duruyor.

Ilk amacim bu konulari ele almak için bir yol insa etmek; bu yol, kurumsal degisim kuramini gelistirmek için atilmasi gereken ilk adimi olusturuyor. Bu nedenle kitabin büyük bir bölümün analitik çerçevenin olusturulmasina ayrilmis durumda. Tarihsel örneklere ise, konuyu örneklemek ve yaklasimin ne tür açilimlar getirebilecegini sergilemek amaciyla yer veriliyor; ancak bunlar, en nihayetinde yapilmasi gerektigi gibi hipotezin test edilmesini saglayacak örnekler olmaktan çok uzak. Mesajimin temel hedefi ekonomistler ve iktisat tarihçileri olsa da, tezlerimin diger sosyal bilimciler için de ayni derecede ilginç olacagina inaniyorum. Bunu akilda tutarak, ekonomi terminolojisini minimum düzeyde tutmaya ve analizi, ekonomist olmayanlar için de açik ve net bir hale getirmeye özen gösterdim.

Burada sunulan fikir ve görüşlerin geliştirilmesinde o kadar çok insan rol oynadı ki, onlara nerede teşekkür etmeye başlamam gerektiğini kestirmek güç. Bu metnin ilk taslağı National Science Foundation'ın BNS 8700864 numaralı bursuyla Center for Advanced Study in Behavioral Sciences'ta (Davranış Bilimleri Yüksek Araştırma Merkezi) çalışırken yazıldı. Gardney Lindzey, Bob Scott ve diğer görevliler bu girişim için olağanüstü sıcak ve dostça bir atmosfer sağladılar. Yazım şeklimi (daha iyiye doğru) temelden değiştirmek için bilgisayarın gizemleri konusunda sabırla beynimi yıkayan Carol Baxter'a özellikle teşekkür etmek istiyorum. O sene ziyaretçi akademisyen olarak merkezde bulunan Robert Keohane, Steven Krasner, Mark Machina ve Ken Sokoloff da bu çalışmaya katkıda bulundular.

Burada geliştirilen birçok fikri birlikte tartıştığım, kitabın birçok taslağını okuyup onlar üzerinde bol bol yorum yapan Barry Weingast ve John Nye'a özellikle müteşekkirim.

Bu metni yazarken, Thrainn Eggertsson'un yeni kurumsal ekonomi üzerine mükemmel çalışmasının taslaklarını okuyordum (Economic Behavior and Institutions, Cambridge University Press, 1990). Eggertsson'un çalışması, kafamdaki bazı belirsizlikleri çözdü ve çalışmanın yönünün belirlenmesine katkıda bulundu.

Washington Üniversitesi'ndekidiğer meslektaşlarım -Lee Benham, Art Denzau, John Drobak, Garry Miller ve Norman Schofield- metnin daha önceki taslaklarını okuyup çok değerli öneriler getirdiler. Daha eski taslağı okuyan ve çok değerli yorumlar sunanlar arasında James Alt, Robert Bates, Robert Ellickson, Stanley Egerman, Philip Hoffman ve Margaret Levi de vardı. ama metni okuyanlar dışında bazı kimselere de minnet borçluyum. Son altı yıl içinde bu çalışmanın belli bölümlerini konferanslarda ve üniversitedeki çalışmalarda sundum ve araştırma gündemimi belirleyen birçok değerli öneriyle karşılaştım.

Ruey Hua Liu ve özellikle Werner Troesken ve Brad Hanser çalışkan ve güvenilir araştırma asistanlarım oldular. Annette Milford bu metnin taslakları üzerinde uzun ve yorucu saatler geçirdi.

Son olarak, Elisabeth Case benim zerafetten yoksun üslubumu İngilizceye çevirdi. Bunun da ötesinde, bu çalışma ortaya çıkarken umudumun kırıldığı ve coşkuyla çalştığım dönemlere de benimle birlikte katlandı.

Benzonia, Michigan, 2007

Ocak 1999

Kurumlar, nasıl değişir ve nasıl kalıcı olabilir?..

Yerleşik birçok kavrama meydan okuyan bu çalışma, uzun zaman dilimleri içinde ekonomilerin büyük farklılıklar gösteren performanslarını açıklıyor. Kurumların önemi, neyin değerli olduğunu ölçmenin, hakları korumanın, sözleşmeleri denetlemenin ve yaptırımları yerine getirmenin pahalı olmasından kaynaklanıyor.

Douglas North, kurumsal evrim ile siyasi ve ekonomik kuruluşlar arasındaki etkileşim kuramını, yönetim yapıları, tüccar yasaları ve finansal piyasaların gelişimi de dahil olmak üzere bir dizi tarihsel örneğe uyguluyor. Elde ettiği sentez ise ekonomiden siyasete geniş bir alanı ilgilendiren değerli bir kaynak niteliğinde...